ШКОЛСКИ ПРИКАЗНИ

Татјана Б. Ефтимоска

 

За цигарата, брзата помош и нашите идентитети

(Текстот произлезе од настапот на ПичПрич, 22 декември 2020)

Илустрации Andrea Manzati

Јас веќе 20 години работам како професорка по Македонски јазик и литература, и иако оддесно или одлево се влеваат и други притоки во моето работно секојдневие, истите тие две децении не сум го сменила ни своето работно место, слично како што се правеше во социјализмот – се вработуваш еднаш „на неопределено“ и толку, решаваш животно прашање. Уште станбеното и брачното и – те сметаат за „средена“ или „смирена“. Можеби нема да раскажам една целовита приказна, но ќе раскажам два помали настани, кои ги доживувам како две-три епизоди на истата приказна. И двете случки ми оставија силен впечаток во ова пандемиско време и, уште поважно, ми создадоа (отворија, поттикнаа) некои прашања.

Првата се случи минатата учебна година, на почетокот од нашето виртуелно училиште. Ние веќе некое време се подготвувавме за ситуацијата, а со оглед на начинот на работа во училиштето, подолго време е-наставата ја користевме паралелно со традиционалната. Сепак, не може да се каже дека целосното преселување онлајн не нѐ затекна, вознемири, исплаши или исправи пред новата реалност. Ни беше потребно време да се соземеме, особено поради притисокот и неудобноста што во воздухот беа густи и лепливи како восок. Да имаш часови, да ги поздравуваш учениците прашувајќи ги што има ново или како им поминал викендот, и да се смееш со нив додека надвор се објавува прво вонредна состојба, па полициски час – навистина немаше зошто да се лажеме дека сѐ е како што треба, само ете ние така, по сила на некои минливи околности, сме решиле некое време да ги користиме благодетите на придобивката наречена интернет.

И така, имав јас час по Македонски јазик и литература во 4 година, една шарена и весела група матуранти од кои понекој секој втор час има некаков различен изговор зошто не ја вклучува камерата. Јас, пак, негодувам најмалку еднаш на 10 минути, за да не ја правиме целосно орвеловската – јас да зборувам пред камера кон букви или аватари, а тие да ме ѕиркаат низ клучалка. И така, повлечи-потегни, некако се разбираме, а среде еден час, мислам дека разговаравме за „Диво месо“ на Стефановски, гледам дека еден ученик се вклучил од својата сончева тераса и си запалил цигара. Ете така, го понела атмосферата на часот. Велам: – Добро бе, Петко, дали ти тоа навистина пушиш цигара на час или мене ми се причинува?! Добро ли гледам?
Тој се збуни, веројатно не го очекуваше моето директно прашање, а и којзнае дали беше свесен дека камерата му е вклучена… – Па, професорке, дома сум! – ми одговара.
Хм. Јас, пак, знам да бидам наврапита и признавам, не избројав до 10, му велам: – Па добро, штом си дома и си полнолетен за да пушиш, ако не па – следниот час и дрмни нешто жестоко, испрати некоја порака до сите што те гледаат дека си матурант и никој ништо не ти може! 
И веднаш потоа си велам во себе, „Тањо, ќути таму, не давај им идеи, не дека има нешто што не би направиле…“ 
Признавам, одговорот ме затекна. Не толку затоа што беше дрзок, туку затоа што беше точен.

Настан број 2 (ми се случи идентично на двапати):
Вообичаено на часовите имаме исклучени микрофони, „мјутнати сме“, како што се вели тоа сега. Ги вклучуваме поединечно, како што разговараме. И така еднаш, јас им се обраќам нешто на учениците, една ученичка го вклучува микрофонот за да одговори и, од нејзината страна, веројатно поради отворениот прозорец, се слуша силен звук на сирена од брза помош. Вознемирувачки, продорен звук. Оној што толку често почнавме да го слушаме по скопските улици. Таа се надвикува со звукот на брзата помош, а ние останатите се правиме дека нема врска, сѐ е во ред, само ете – понекогаш се случуваат итни ситуации. Можеби некој таму умира, се бори за здив, но ние секако треба да го изучиме експресионизмот во книжевноста.
И во двете ситуации, како и во мојата приватна, во која требаше како слоевите/листовите на лепеза да си го умножам телото и умот, па едно Јас да биде на работа, друго да го пази детето, да го воспитува и да си игра со него, трето да одговара на мејлови, четврто Јас да прави ручек итн. – фасцинантна е контроверзноста на ситуацијата во која се најдовме сите, помалку или повеќе, неподготвени. Без оглед на степенот на технологијата со која располагавме.


Велам контроверзност зашто пандемијата ни ги испрепокри реалностите. Нѐ принуди да ги живееме истовремено. Не како дотогаш што ги живеевме едноподруго, туку истовремено. Ни ги измиксира идентитетите и станавме принудени сите видови на тој идентитет, сите слоеви на нашето Јас – да ги живееме во истиот миг. 
Како екранот во којшто гледаме да нѐ привлекува како магнет во „службениот, официјалниот“ простор, нѐ држи во некаков меур, балон, некоја виртуелна стега или решетка, и ни вели: „Сѐ додека зјапаш во мене, сѐ додека нешто се случува кај мене, ти не си приватна личност, ниту си во својот приватен простор.“ 
Оној ученик, со цигарата, се обиде да го игнорира тоа. Да ја гледа решетката од својата приватна страна, и јас го прекорив. Тоа не ми се допадна. Ученичките, пак, со сирената на брза помош во заднината, се обидуваа да бидат професионални. Грчовито да се држат за виртуелниот простор додека нивниот „приватен“ се натрапуваше и се бореше да не биде совладан. Беше потресно да се види, и сѐ уште ми е потресно тоа, колку и учениците и ние се обидуваме да бидеме стоици. Исплашени сме, преполни со прашања – До кога ќе трае ова? Ќе бидеме ли уште една генерација без матурска забава? – разнишани, се тетеравиме, а ваму се движиме, по сопствена волја или по инерција, бидејќи што друго ни преостанува? 
И како што хибридно и гротескно сме некогаш облечени за на виртуелниот настап, горе колку-толку упристоени а долу по пижами, така изгледа и нашата реалност во која истовремено сме во школо, и дома, и малку на тераса, ама и малку на тест. 


Сепак, браво за сите нас, стоици!